iskiski sözlükte sürekli olarak edebiyatla ilgili girdiler yazmaktadır. bu bilgiler ışığında, iskiski ile ilgili olarak aşağıdaki seçeneklerden hangisinin doğru olması daha olasıdır?
a) erkektir
b) erkektir ve şiir okumayı sever.
ingilizcede "conjunction fallacy" olarak geçen, insan mantığının zayıf noktalarını kötüye kullanan safsata. adı üstünde bunu da bağlaç kullanarak yapar.
yukarıdaki soruya dönersek, tabii anlık olarak cevaplarınızı yakalama şansım yok ama, genel olarak böyle sorularda çoğunluk ikinci seçeneği daha olası buluyor. bunun sebebi soru metninde iskiski'nin edebiyatla ilişkisine değinilmiş olması. soruda verilen bilgi ikinci seçeneği "insan mantığı"na göre daha olası hale getiriyor ama bu durum olasılık teorisi'ne aykırıdır arkadaşlar.
her şeyden önce ikinci seçeneğin doğru olabilmesi için ilk seçeneğin doğru olduğunu zaten kabul etmiş olmanız gerekmektedir. ikinci seçenekte bunun üstüne ekstradan bir şart daha vardır. bu durum da ilk seçeneği aslında daha olası yapmaktadır.
başka bir şekilde şöyle düşünebilirsiniz.
iskiski'nin erkek olması olasılığı yaklaşık olarak %50.
erkekler içinde şiir okumayı sevme olasılığı: %30 (tamamen sallıyorum.)
hadi sizler için bir de soruda verilen bilgiyi kullanayım. edebiyat seven bir erkeğin şiir okumayı sevme olasılığı olarak da oldukça yüksek bir olasılık verelim: (%98)
bu durumda birinci seçenek için olasılık: %50
ikinci seçenek için olasılık: 0.5 x 0.98 = 0.49 = %49
gördüğünüz gibi birinci seçeneğin doğru olma olasılığı daha fazladır.
formal olarak; aralarında ve bağlacı bulunan iki olayın aynı anda olması olasılığı her zaman için olayların tek başına doğru olması olasılığından azdır ya da en iyi ihtimalle ona eşittir.
p(a∧b)≤ p(a) ve p(a∧b)≤ p(b) olarak yazılabilir.
bağlaçlar bazen argümanlarda kullanılarak yanlış olan ifadenin de bağlacın yardımıyla doğru kabul edilmesine sebep olabilir.
örnek cümle:
laylomcu yakışıklıdır ve kedilerden nefret eder.
laylomcu'yu uzaktan gören ve yakışıklı olduğunu bilen birisi, onun kedilerden nefret ettiği bilgisini de doğru olarak kabul edebilir. bu açıdan oldukça tehlikelidirler.
böyle durumlara düşmemek için dilinizi çok iyi bilmeli, bağlaçlar arasındaki farkları bilmeli, size söylenen ve başkasına söylediğiniz ifadelere çok dikkat etmelisiniz.
peki iskiski gerçekten şiir seviyor olamaz mı?
olabilir. ama bulduğumuz cevap olasılık zaten. sadece ilk seçeneğin ikincisinden daha olası olduğunu söylüyor, ikincisi imkansız demiyor.