tapınaksız yahudilik türü. romalıların yahudilerin ikinci tapınaklarını da yıkmaları üzerine tapınaksız kalan yahudilerin "biz şimdi ne b** yiyeceğiz?!" diye düşünürlerken ortaya çıkarttıkları dini akım.
yahudiler tapınak olmadan çoğu ibadetini gerçekleştirememekte oldukları için ve üçüncü tapınağı ise mesih haricinde birisi inşa edemiyor (yahudi kutsal metinlerine göre) olduğu için önlerine iki yol çıkmıştır: ya dini, diyaneti bırakıp ateist olacaklar veya başka dine geçecekler; ya da mesih gelene kadar bekleyecekler ve babil sürgünü dönemindeki gibi bir bekleyiş evresi olacak. yahudiler bu iki yoldan da gitmişler. bazıları başka inançlara geçmiş veya ateist olmuş, diğerleri de mesih'i beklemeye karar vermişler.
işte mesih'i bekleyen yahudiler de, tıpkı babil sürgününde olduğu gibi, aslında inançlarının ezoterik bir biçimde sözlü gelenek üzerinden yürüdüğünü fark ettikleri için, yahudilik hakkında ne var ne yoksa yazmaya koyulmuşlardır. işte böylece talmud ortaya çıkmıştır.
