pinyin'den önce çince kelimeleri latin alfabeleriyle gösterme işleminde epey yaygın olarak kullanılmış bir yöntem. türkçe'ye de çoğu çince kelime bu romanizasyon üzerinden girmiştir ki türkçe'deki çince romanizasyonunun japonca'ya nazaran daha beter olmasının temel sebeplerinden birisidir.
aslında wade-giles romanizasyonu ingilizce'yi temel alır. bu sebeple de ingilizce konuşan kişiler nasıl duyuyorsa, çince'yi o şekilde romanize etmeye çalışır.
örneğin pinyin'de "z", /ds/ olarak telaffuz edilir. bu sebeple atıyorum zi diye bir kelime /dsi/ şeklinde okunur. wade-giles yönteminde ise "z", "tz" olarak yazılır.
ilginç bir şekilde batılılarda t ve d, b ve p arasında türkçe'ye nazaran çok az fark var. bu sebeple de wade-giles yöntemi aslında %100 başarılı bir romanizasyon örneği olmasa da, aglo-saksonlar için fena olmayan bir romanizasyon gibi görünüyor. ama bence pinyin'in getir götürünü yapar orası ayrı.
hadi size bir kıyak geçeyim madem "zi"den bahsettik. lao tzu'nun adını "lau dsi" olarak telaffuz ederseniz doğruya yakın bir telaffuzunuz olur.