Yevromaydan olayları'nın ardından görevden alınan ukrayna devlet başkanı Yanukoviç'in (bkz: onur devrimi) , rusya'dan kırım'a asker göndermesini istemesinin ardından 2014 yılında başlamış, kırım'ın ilhak'ından sonra bağımsızlıklarını ilan eden Donetsk ve Luhansk halk cumhuriyetleri'nin doğu ukrayna'da ufak çatışmalarla sürdürdüğü, 24 şubat 2022'den itibaren rusya'nın geniş çaplı saldırısıyla devam eden savaş.
savaşın ilk dönemlerinde rusya kiev'e saldırarak pes ettirip, hükümeti düşürme yoluna gitti ancak beklediğinden büyük bir direnişle karşılaşınca, nisan başlarında strateji değiştirip güney'e yöneldi. büyük ihtimalle güneyden, ukrayna'nın karadeniz'le bağlantısını kesip, moldova'daki defakto transdinyester moldova cumhuriyeti ile kara bağlantısı sağlama hedefleri var. görünüşte rusya ağırdan alıp, kışın ukrayna ve avrupa'nın direncini enerji ihtiyacı ile kırarak ilerlemeyi düşünüyor gibi bir hava var. ancak rusya bu savaşı savaş olarak kabul etmeyip, "denazifikasyon (nazisizleştirme) amaçlı bir operasyon" olarak kabul ettiği için seferberlik ilan edemiyor. bu yüzden olsa gerek geçen günlerde orduya yaklaşık 140000 asker daha alınmasına karar verildi.
son iki aydır iki tarafın da neredeyse hiç ilerleme kaydedemediği savaşta, bugün itibarıyla ukrayna'nın herson oblast'ında karşı saldırı başlattığı yönünde haberler geliyor.
tabii savaş hakkında söylenecek birçok şey var, 2022 şubat'tan beri bile üzerinden 6 ay geçmiş savaşla ilgili sayfalarca olay, hikaye yazılabilir. ama en temel özeti bu. geri kalanları da zamanla doldurulur.
Edit: savaşın ilk dönemleri derken 2022 yılı şubat-mart aylarını kastediyorum. 2014 değil yani.
bu girdiyi yazdıktan sonra, ukrayna herson'da aşırı bir ilerleme kaydedemedi. tek bir hat hariç hiçbir hattı geçemedi, yarıp geçtikleri hatta da muhtemelen çembere alındılar. o taraftaki gelişmeler çok net değil ama ukrayna küçük toprak kazanımları elde ettiyse bile (internet üzerinde bazı yerleşim yerlerine ukrayna bayrağı diktikleri bazı fotoğraflar da var) muhtemelen ağır kayıplar verdi.
ama bu karşı saldırının birkaç gün sonrasında harkiv'de karşı saldırı başlatıp, rusların iki-üç ayda aldığı toprakları iki günde geri aldı. yaklaşık 50 kilometrelik bir ilerleme kaydettiği ve 20 yerleşim yerini geri kazandıkları söyleniyor ki bu ilerleme 2 gün için çok iyi bir ilerleme eğer doğruysa. bu başarılı karşı saldırının ardından, başarısız olarak değerlendirilen herson karşı saldırısının rusya'nın dikkatini dağıtmak için olduğu bile söyleniyor.
tabii rusya ilk şoku atlatınca belki birkaç gün içinde takviye kuvvetler göndererek tekrar bölgede hakimiyet sağlayabilir ya da belki bir tuzak girişimi de olabilir ama rusya'nın savaş ilan etmeden işi oldukça zor görünüyor. saldırı yapan taraf her zaman dezavantajlıdır, bu dezavantajı kapatmak için daha çok asker ve ekipman kullanması lazım. ama seferberlik ilan etmeden bir milyon askeri yığamıyor ukrayna'ya.
öte yandan bu karşı saldırılar henüz başlayalı on gün anca oldu. cephelerde işler çok değişebilir. herson'da rusya başarılı gibi görünürken ukrayna geri kazanabilir, harkiv'de ukrayna başarılı görünürken rusya tekrar ele geçirebilir. bunlar zaman içinde öğreneceğimiz gelişmeler. tabii bu karşı saldırıların zamanlaması ukrayna açısından oldukça iyi seçilmiş. rusya kontrolündeki yerlerde sonbahar veya kış aylarında bağımsızlık ya da rusya'ya katılma için referandum yapılacağı söylentileri vardı. bölgelerdeki karşı saldırılarla referandum ihtimali bir müddet bertaraf edilmiş gibi duruyor. diğer yandan, ukrayna'nın yapılan yardımların boşa olmadığını, bir şeyler yapabileceğini batıya göstermesi gerekiyordu. hem de tam kış gelirken, avrupa halkı yüksek enerji fiyatlarıyla boğuşurken bunu göstermeliydi ki ödedikleri bedelin boşa gitmediğini görüp daha fazla yardım etsinler.
rusya'nın kharkiv'den çekilip donbas'taki operasyonlara odaklanacağını açıkladığı savaştır. böylelikle, eğer bu işte bir bit yeniği yoksa, kharkiv birkaç gün içine ukrayna'nın eline geçmiş oluyor.
ukrayna savaş sırasında 2014 yılı öncesi sınırları için mücadele vereceğini söyledi ama bence bu gerçekleşmesi aşırı derecede zor bir hedef. 2022 şubat öncesi sınırlarına dönse belki rusya'yı anlaşmaya bir şekilde ikna eder. şansını zorlayıp donbas'ı almaya kalkarsa rusya mutlaka mücadeleye devam eder, çünkü içeride kendi halkına açıklamaları oldukça zor. hele hele ukrayna, kırım'ı geri almayı kafaya koyduysa bu savaş uzun yıllar sürecek demektir.
düzeltme: kharkiv'den kısmi olarak geri çekiliyorlar sanırım. ukrayna en son olarak nereyi kontrolü altına aldı takip etmek zor ama kharkiv'de önemli stratejik noktaları ele geçirdi çoktan. kaynak rus basını:
rusya'nın, ukrayna'nın enerji altyapısına yönelik yoğun bombardımanı ile devam eden savaş. şu an için ukrayna'nın kaydadeğer bir kısmında elektrik ve su olmadığı bildiriliyor. zaporijya nükleer santrali zaten devreden çıkarılmıştı. eğer ukrayna bir şekilde enerji sorununu çözemezse bu saldırılardan en çok etkilenecek kişiler siviller olacak ve kışa girerken elektriksiz kalan insanların dirençleri bir miktar kırılabilir.
rusya'nın geri çekildiği bir diğer şehirden daha toplu mezarların bulunmasıyla tekrar gündeme gelen savaş. (bkz: mart 2022 buça katliamı) daha önce mart sonunda rusya, buça'dan çekilince 500'den fazla sivilin cesedi bulunmuştu. bu konuda iki taraf da birbirini suçlarken, çoğu batı kaynaklı da olsa kanıtlar rusya'yı işaret ediyordu. bugün ise, geçtiğimiz günlerde ukrayna'nın harkiv'e başlattığı karşı saldırı sonrası rus ordusunun yaklaşık altı ay sonra çekildiği izyum'da 400'den fazla cesedin olduğu tahmin edilen bir toplu mezar bulundu. ilk verilen sayılar 445 sivil, 17 ukrayna askeri olduğu yönünde. birleşmiş milletler ilerleyen günlerde inceleme yapması için bölgeye bir ekip gönderecek.
rusya henüz bu konuyla ilgili bir açıklama yapmazken, putin bugün savaşla ilgili "savaşı bitirmek için istekliyiz ama ukrayna görüşmeye yanaşmıyor. şu ana kadar ölçülü saldırılarda bulunduk, gelecekte daha ciddi saldırılar olabilir" minvalinde bir açıklama yaptı.
- putin'in bugün bir ulusa sesleniş konuşması yapması bekleniyordu ama sanırım yarına ertelendi.
- 23 - 27 eylül tarihleri arasında rus kontrolündeki tüm bölgelerde rusya'ya katılım için referandum düzenleneceği duyuruldu.
- rusya'nın seferberlik ilan etmesi beklenmiyor ama seferberliğe bir adım daha yaklaştı. ceza kanunu'nda yapacakları düzenlemelerle görevden kaçan veya düşmana teslim olan askerlere 10 yıla kadar hapis cezası getirilmesi gündemde. putin'in ulusa sesleniş konuşması muhtemelen bu referandumlar ve ceza kanunlarındaki değişikliklerle ilgili olacak. konuşmada sergey şoygu'nun da yer alması bekleniyor. ki onun katılması seferberlik iddialarını güçlendiriyor ama yine de şu aşamada genel seferberlik ilanı beklenmiyor.
- konuşmanın ertelendiği açıklanmadan önce rusya'da seferberlik ilan edileceği korkusuyla internet üzerindeki "rusya'dan nasıl çıkılır " aramalarının tavan yaptığı iddia ediliyor. bu internet aramaları bir yana, bizzat konuştuğum birkaç kazan'lı (tatar) rus da geçtiğimiz aylarda ülkeden ayrılıp türkiye'ye yerleşti. muhtemelen onlar gibi binlercesi bir şekilde çıkmaya çalışıyor ülkeden. rusya - türkiye uçuş biletlerinin fiyatlarının oldukça arttığı belirtiliyor.
- sırbistan cumhurbaşkanı vucic'in bir röportajda "1 ya da 2 ay içerisinde dünya, 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana yaşanmamış bir çatışmaya girebilir." dediği belirtiliyor.
- uefa, yine "top bizim oynatmıyoruz" diyerek rusya'yı euro 2024'ten men etti.
- kazakistan cumhurbaşkanı tokayev: dünya nükleer savaşın eşiğinde
kişisel yorumlarım:
aslında beklenen ama ukrayna'nın karşı saldırısı ile gündemden düşüyor gibi görünen bu referandum ilanının sebebi muhtemelen rusya'nın halihazırda elinde bulunan ukrayna topraklarını kaybetmek istememesi. bu şekilde rusya savaşı kendi içinde daha da haklı hale getirebilecek. şu an için nötr olan sıradan rus insanı muhtemelen topraklar rusya'ya katılınca ve ukrayna tarafından saldırı olunca, savaş konusunda daha motive olacaktır.
burada ukrayna'nın önünde iki seçenek var:
1) referandum gerçekleşmeden var gücüyle ve şiddetli şekilde bu bölgelere saldırarak en azından referandumların ertelenmesini sağlamak. ancak çok az süreleri kaldığı düşünülürse muhtemelen kontrolsüz saldırılar yapmaları gerekecek ve bu da sivil ölümlerine sebep olacak. rusya'nın yumuşak gücü her ne kadar zayıf olsa da, her ne kadar dünya batı medyası ne derse onu okusa da, ukrayna'nın dünya gözündeki olumlu imajını bir tık azaltabilir böyle bir durum.
2) muhtemelen referanduma kadar ukrayna her bir bölgeye saldırı düzenleyemeyecek. bunun yerine referandumdan sonra rusya'dan geri almak için saldıracak. (daha önceki açıklamalarında kırım dahil tüm topraklarını geri almak için mücadele edeceklerini de söylemişlerdi.) ancak bu durum "rus toprağına saldırı" olacak. yani referandumda rusya'ya katılmış donetsk'e yapılmış bir saldırı ile moskova'ya yapılmış bir saldırı arasında pek bir fark kalmayacak. kendi topraklarına yapılan saldırı rusya'ya genel seferberlik ilan etme hakkını verecek ve topyekün bir saldırı başlatacaklar ya da ihtimalini çok düşük de görsem daha felaket bir senaryoda taktik nükleer silah kullanımına gidecekler. bu da önümüzdeki kışı ve sonrasını nükleer kış olarak geçirmemize sebep olabilir. tabii şimdi bu "rus toprağına saldırı" meselesinde daha önce de kırım için "saldırı olursa kıyamet gününü yaşatırız" demişlerdi ama saldırı oldu ve pek bir aksiyon olmadı. ama yine de oralar bir kez rus toprağı olduktan sonra savaşın şiddetinin artacağını öngörmek için kahin olmaya gerek yok.
her türlü durumda önümüzdeki haftalarda savaşın şiddeti oldukça artacak gibi görünüyor. tabii yarınki ulusa sesleniş konuşması bu gidişatı daha da erkene alabilir.
edit: tokayev eklemesi.
Edit 2: kısmi seferberlik ilan edildi. yani yedek askerler çağırılabilecek.
cephelerden daha çok referandum ve kısmi seferberlik gündemiyle devam eden savaş.
-rusya'nın kısmi seferberlik ilanı günü 300000 olarak basına düşen yedek asker sayısının milyonlara kadar ulaşabileceği ve oldukça fazla sayıda kişiyi seferberliğe dahil ettikleri söyleniyor. seferberlik kapsamına özellikle azınlıkların ya da sonradan rus vatandaşlığı alınmış kişilerin alındığı belirtilirken, bu bölgelerde yoğun protestolar olduğu haberleri var.
- azınlıklar meselesi dışında, askere alırken pek seçici davranmadıkları söyleniyor. burada çıkan habere göre 63 yaşında diyabet hastası bir adama celp kağıdı gelmiş.
- açıklanan referandum ilk sonuçları, oyların %90'ın üstünde kısmının rusya'dan yana olduğunu gösteriyor. tabii sosyal medyada silahlı rus askerlerin gözetiminde oy kullanıldığına dair görüntüler var. ama ukrayna'nın doğusunda da görmezden gelinemeyecek sayıda rus yanlısı olduğu gerçek. yine de %90 üstü rusya'ya katılma oyu çok gerçekçi değil. neyse, rusya bu toprakları ne zaman kendine katacak belli değil. ama bu hafta içinde katması olası. bir kez rusya topraklarına katıldıktan sonra bu bölgelere yapılan saldırılar rusya tarafından kendi toprağına saldırı kabul edilecek ve rusya için savaş ilan etme fırsatı verecektir. işin daha ilginci, referandum yapılan bölgelerin çoğunda rusya tamamen kontrolü elinde tutmuyor. yani bir oblast onlara katılacak ama sınırların bir kısmında ukrayna ordusu var şu anda. bu da ukrayna ordusunu, rus bakış açısından işgalci konumuna düşürecek. bu arada rusya nükleer tehditlerine devam ediyor. belki yarın sabah, belki birkaç gün sonra bir sabah uyandığımızda bambaşka bir dünya bizi bekliyor olabilir.
- kuzey akım 1 ve 2 hatlarına sabotaj düzenlendiği iddiaları var. aslında artık iddia dememek lazım çünkü ab bunun bir sabotaj olduğunu söyledi zaten. danimarka silahlı kuvvetleri'nin paylaştığı görüntülerde oldukça büyük bir sızıntı görünüyor. isveç ve norveçli deprembilimciler ise bölgede iki patlama olduğunu ve bu patlamaların küçük çaplı bir deprem yarattığını (ya da küçük çaplı bir deprem şiddetinde olduğunu) söylediler. bunun kuşkusuz çevreye de olumsuz etkileri olacak ama sanırım şu an dünyada kimse çevreyi düşünecek durumda değil.
şimdi herkesin aklında bu sabotajı kim yaptı sorusu var. batı tabii ki rusya'yı suçlayacak, rusya tabii ki abd'yi suçlayacak. burada girenin ab'ye girdiği açık. savaştan sonra rusya'dan olası gaz sevkiyatına devam etme işi tamamen yatma noktasına geldi diyebiliriz. böylece ab ile rusya arasındaki ipler birnevi tamamen koptu.
savaş başlamadan önce biden'ın şu konuşması "abd yaptı" diyenler için en büyük argüman. biden, "işgal olursa kuzey akım 2 diye bir şey olmayacak" demiş, röportajcı "nasıl yapacaksınız bunu" diye sormuştu. biden ise "söz veriyorum, yapacağız" demişti. ancak reuters'te çıkan habere göre cia, almanya'yı bu sabotajdan birkaç hafta önce bu saldırılar hakkında uyarmış.
bu sabotajla aynı gün gerçekleşen, alakalı olması muhtemel bir diğer gelişme ise, norveç-polonya arasındaki baltık boru hattı'nın açılması.
ufak bir ekleme: polonyalı bir eski bakanın, sızıntı görüntülerini paylaşarak "teşekkürler, abd" yazması "sabotajı abd yaptı" iddialarını biraz güçlendiriyor. netice baltık boru hattı da polonya'dan geçiyor. twitter.com/...
- ukrayna'nın lyman(liman) şehrini kuşattığı savaş. kuşatılan bölgede 2 ila 4 bin civarı rus askeri olduğu söyleniyor. bu sefer rus askerlerin geri çekilme şansı da çok az gibi görünüyor, çünkü dört bir taraftan sarılmışlar.
- beklenildiği gibi rusya zaporijya, herson, donetsk ve luhansk oblastlarının kendi topraklarına katıldığını duyurdu. yalnız bir sorun var ki, kendi topraklarına kattıkları oblastların bir kısmı şu anda ukrayna ordusu kontrolünde. mesela yukarıda bahsi geçen kuşatılmış lyman, henüz tam ukrayna'ya geçmese de, bu şehirlerden biri sayılabilir.
konuşmadan bazı satır başları:
* putin, ilhak edilen dört bölgenin ardından ukrayna'yı müzakereye ve ateşkese çağırdı. ancak müzakerelerde referandumla topraklarına kattıkları bölgelerin pazarlık konusu olamayacağını, o bölgelerin sonsuza dek rusya federasyonu'nda kalacağını söyledi.
* kuzey akım sabotajı ile ilgili anglosaksonları (birleşik krallık ve abd) suçladı. daha öncesinde bu konuyu birleşmiş miller gündemine taşıyacaklarını belirtmişti zaten.
* bu bölgelere yapılacak herhangi bir saldırının rusya federasyonu'na yapılmış kabul edileceğini söyledi. ancak şu anda ilhak edilen bölgelerin bir kısmında zaten ukrayna ordusu var.
-ukrayna, ateşkes teklifine cevap olarak "ukrayna rusya ile müzakereye hazır ancak bu müzakere putin ile değil başka bir rusya başkanıyla olacak" şeklinde açıklama yaparak müzakere beklentilerini rafa kaldırdı.
- diğer tarafta ise ukrayna nato'ya hızlandırılmış üyelik için başvuruda bulundu. ancak nato genel sekreteri şu an için bu durumun mümkün olmadığını ancak ukrayna'ya destek vermeye devam edeceklerini söyledi.
- kırım'da ve bazı diğer bölgelerde şiddetli patlamalar yaşandı.
- zaporijya'ya atılan füze sonucu 23 sivil hayatını kaybetti.
ukrayna'nın lyman şehrini kontrol altına aldığı savaş. o bölgeden biraz daha ilerlemeye devam ettiler ama esas büyük haberler güney cephesinden geldi. oraya değineceğim ama lyman oldukça stratejik bir şehirdi ve ruslar geri çekilirken oldukça fazla mühimmatı da ukrayna'ya bıraktılar. bunun sonucunda ramazan kadirov telegram üzerinden sert açıklamalarda bulundu. o bölgedeki başarısızlığı tamamen o bölgeden sorumlu askeri yetkili albay general aleksandr Lapin'e bağlayan kadirov, lapin'in yetersizliğini rusya genelkurmay başkanı valeri gerasimov'a bildirdiklerini ancak onun lapin'den emin olduğunu söyledi. böylece kadirov ilk kez ordunun en üst kademesine kadar isim vererek eleştirdi ve orduda liyakat sorunu olabileceğine değindi. rusya'nın kesinlikle düşük tesirli bir nükleer silah kullanması gerektiğini söyledi.
güney cephesinde ise ukrayna daha önce başarılı olamadığı herson'da bu kez ilerleme kaydetmeyi başardı ve son iki-üç gündür oradan ilerledikleri yönünde haberler var. rusya'da mental olarak zayıflama başlamış gibi görünüyor. bunun sebepleri arasında belki ordunun savaşa yeterince ikna olmaması yer alıyor olabilir. ama rusya hava kuvvetlerini de neredeyse hiç kullanamıyor ve bu da çoğu durumda askerlerin kolay av olmalarına sebep oluyor. şu ana kadar ki rus stratejisi daha çok önce topçu atışıyla dövme, sonra askerleri gönderme üzerine kuruluydu. abd ve nato ukrayna'ya istihbarat desteği sağladıkları için, ruslar muhtemelen uçak kaybetmek istemiyor. ambargo ile birlikte askeri yedek parça sıkıntısı yaşıyor olabilirler ve kaybettikleri uçakları ileride telafi etmeleri zor olabilir. bu yüzden hava üstünlüğü olmadan yol almayı deniyorlar ama 2022'de bu şekilde ilerlemek neredeyse imkansız.
içeride milliyetçi kesim ve kadirov tarafından nükleer silah kullanma baskısı yapılmasına rağmen henüz şu aşamada putin'in buna kalkışacağını sanmıyorum. öncelikle seferberlikle eğittiği askerlerle kazanım elde etmeyi deneyeceklerdir ancak bunun da ne kadar etkili olacağı şüpheli. olası bir taktik nükleer silah kullanımında nato'nun ne yapacağı henüz belli değil ama nato geçenlerde "eğer rusya nükleer silah kullanırsa onlara karşılık vereceğiz ama bu nükleer olmayacak" sinyali verdi. tabii bu aşamada hiçbir şey belli olmaz, hiçbir açıklamaya güven olmaz ama eğer rusya, kendilerine nükleer savaş açılmayacağından emin olursa taktik nükleer silah deneyebilir ilerleyen süreçte.
savaşla ilgili son günlerin en büyük haberi dünkü kırım köprüsü saldırısı idi. görüntüler açıkçası görüntülerden füze mi atıldı yoksa köprüde ilerleyen kamyon bir patlayıcı yüklü intihar kamyonu muydu pek anlaşılmıyor. ama her türlü şekilde zamanlaması çok iyi yapılmış bir operasyon, çünkü tam o sırada demiryolundan bir tren geçmekte (kherson oblastı'na ikmal taşıyor olma ihtimali de var), ve patlamanın etkisiyle trenin yakıt tankının da alev almasıyla demiryolu da hasar görüyor. füze de olsa intihar saldırısı da olsa çok iyi planlanmış bir saldırı.
kırım köprüsü/#8109 nolu girdide yazılan "saldırıyı rusya kendi kendine mi yaptı?" soru işaretini güçlendiren bazı noktalar var. (bkz: false flag) bunlardan birincisi, dün rusya devlet duması'ndan bir vekilin "ukrayna'nın yaptığı savaş ilanıdır" şeklinde açıklaması. bu da rusya'nın topyekün savaş için bahane oluşturması olarak yorumlanabilir. ikincisi putin'in bugün saldırıyı "ukrayna tarafından düzenlenmiş bir terör saldırısı" olarak tanımlaması. bir sonraki aşamada ukrayna'yı birleşmiş milletler'e şikayet eder mi bilmiyorum. üçüncüsü, ilk görüntülerden anlaşıldığı kadarıyla köprü tamamen kullanılmayacak halde değil. hala karayolundaki bir ya da iki şerit kullanılıyor. demiryolu ise hasarlı durumda. tabii inşaattan pek anlamam, o kadar yüksek ısıya maruz kalmış köprü ne kadar güvenilirdir bilmem ama tamamen kullanılmayacak durumda değil gibi görünüyor. bu da saldırıyı rusya'nın kendisi yaptığı konusunda soru işaretleri oluşturuyor olabilir. edit: dördüncüsü, daha birkaç ay önce rusya, köprünün s-400'den yunus balıklarına kadar 20 farklı şekilde korunduğunu söylemişti. bu kadar korunan bir yere başka bir ülke nasıl bomba ya da füze saldırısı yapabilir anlamak mümkün değil.
ancak köprüyü ukrayna'nın patlatmış/vurmuş olması daha olası. köprünün yapımına, kırım, rusya tarafından ilhak edildikten sonra 2016'da başlanmış ve 2018'de tamamlanmıştı. köprünün rusya açısından sembolik değeri olduğu kadar rusya ile kırım arasındaki tek kara bağlantısı olması da orada yaşayan halk için önemli. nitekim köprü inşa edilene kadar orada yaşayan halkın çok sefalet çektiği söylenmektedir. köprünün askeri açıdan önemi ise şu fotoğrafta görüleceği üzere kırım, şu anda karşı saldırı altında olan kherson'a askeri ikmal yapabileceği en güvenli yer. eğer köprü kullanılamayacak durumdaysa ya da onarımı ve tam kapasiteyle çalışması birkaç ay sürecekse, rusya'nın bu ikmali şu anda aktif olarak savaşın sürdüğü luhansk, donetsk ve zaporijya üzerinden yapması demek ki bu da tüm lojistik hattının hedef olması demek. ukrayna'nın yaptığını gösteren bir diğer kanıt ise köprü ile ilgili yukarıda paylaştığım tweet'lerde görüleceği üzere ukraynalı bir üst düzey yetkilinin saldırıyı kendileri yapmış gibi konuşması.
kırım'da yaşayan halkta dünden sonra haliyle büyük bir panik başladı. ve rusya'nın "kendi topraklarına" yapılan bu saldırıyı kabullenip halkına açıklaması da zor görünüyor. putin'in yarın ulusal güvenlik konseyi'ni toplaması bekleniyor. kuvvetle ihtimal yarın bir resmi savaş ilanı gelebilir. ve bir savaş ilanı olması durumunda belarus'un da dahil olması olası. savaş ilanı durumunda, batı'nın da ukrayna'ya daha uzun menzilli silahlar verip savaşı rusya topraklarına da taşıması az da olsa bir ihtimal.
şimdi köprüyü kim vurmuştan ve savaş ilanından çıkıp, demiryolunun hasarlı olması ve onarımının ne kadar süreceği belli olmadığından rusya'nın ikmal sorununa gelelim. inşaat işlerinden anlamadığımdan onarımın ne kadar süreceğini bilmiyorum. ama bir aydan fazla sürmesi rusya'nın referandum ile kendine kattığı toprakların kaydadeğer kısmını kaybetmesine sebep olabilir. bu da rusya'nın savaşta bir zaafını daha gösterdi: demiryollarına çok bağımlı olmaları. tekrar haritaya bakacak olursak; demiryolunun bir süre kullanılamayacak olması durumunda kherson'a ya deniz yoluyla ikmal yapacaklar ve gemilerinin batırılmasını göz önüne alacaklar ya da kara yoluyla (köprünün hasar görmemiş şeritleri) daha az destek yollayabilecekler. tüm bu süreç ukrayna'nın kherson'u ortadan yarıp zaporijya'yı iki taraftan kuşatmasıyla sonuçlanabilir.
ikinci kez sözlüğe yazdığım bir tahminimde yanıldığım savaş. daha önce "seferberlik beklenmiyor" demiştim, ertesi sabah kısmi de olsa seferberlik açıklanmıştı. dün de "resmi bir savaş ilanı kuvvetle ihtimal" demiştim ama gelmedi. tabii bu savaş ilanının gelmemesi durumun daha da sertleşmeyeceğini göstermiyor.
önce putin'in açıklamalarına bakarsak, rus topraklarına yapılan her saldırıya, rusya'nın kendisine yakışan bir şekilde karşılık vereceğini (bugünkü yoğun füze saldırılarını kastederek) söyledi. ve ukrayna'nın türkakım boru hattı'nı havaya uçurmaya kalkıştığını iddia etti.
savaşa dönersek, savaşın seyri adına en önemli değişikliklerden biri ukrayna'daki rus birliklerinin başına iki gün önce sergey surovikin'in getirilmesi oldu. sergey surokivin, acımasızlığıyla ünlü, daha agresif bir savaş politikası izleyen, sicili pek de temiz olmayan bir komutan. 1980'li yılların sonunda sovyet-afgan savaşı'nda da yer almış. 1991'de moskova'da eylem yapan protestocuların üzerine ateş açma emri verip ölümlerine sebep olduğu gerekçesiyle yargılanmış, birkaç ay hapiste kalmış ancak hakkındaki suçlamalar daha sonra boris yeltsin tarafından düşürülmüş. 1995'te yasa dışı silah ticareti sebebiyle ceza almış ancak sonrasında mahkumiyet bozulmuş. çeçenistan savaşı'na katılmış. ancak kendisini dünyaca ünlü yapan suriye'deki rus birliklerini komuta etmesiydi ve bu görev sırasında halep'i bombardımanla dümdüz etmesiydi.
kendisi ukrayna savaşı'nın başında güney cephesi komutanıydı ve rusya'nın güney cephesinde diğer cephelere nazaran daha hızlı ilerlemiş olması kendisine yazılabilir. ancak son dönemdeki başarılı ukrayna karşı saldırıları rusya'yı daha acımasız ve agresif bir komutana ihtiyaç duyduklarına ikna etmiş olacak ki ukrayna'daki rus güçlerinin başına getirildi. hem onun getirilmesi, hem dünkü kırım köprüsü saldırısı sonrası intikam arayan rusya, başta kiev olmak üzere ukrayna'nın birçok şehrini seyir füzeleri ile vurdu. füzelerin bir kısmının hazar denizi civarından atıldığı belirtilirken, bir kısmının belarus'tan geldiği söylendi. bazı füzeler çocuk parkı gibi alakasız yerlere düştü, sosyal medyada yayılan görüntülerden anlaşıldığı kadarıyla, ama ukrayna'nın enerji altyapısına yönelik saldırılar da oldu. yine birçok yeri enerjisiz bırakmaya kalkıştılar. bu durum ukrayna için kış aylarında oldukça sıkıntılı olabilir. öte yandan sadece bugün atılan füzelerin değeri birkaç yüz milyon dolar vardır, rusya için bu durum ne kadar sürdürülebilir belli değil.
belarus ise ukrayna'nın kendilerine saldırmaya hazırlandığını iddia etti. belarus'ta bugün bir askeri hareketlilik gözlendiği belirtiliyor ama savaşa dahil olacak mı belli değil. lukaşenko açısından, savaşa kendisini koruyan askeri güçlerini göndermek ülke içinde yönetimi kaybetmesiyle sonuçlanabilir. lukaşenko bugün, rusya ve belarus'un ortak askeri grup kuracağını açıkladı ama belarus'un bu savaşa katkısının çok olacağını sanmıyorum.
bir de rus paralı askerlerin 3-4 aydır almayı denedikleri bakhmut şehri var ki tam anlamıyla yılan hikayesine döndü. orayı almaya çalışan grup wagner askerleri ve savaştıkları süre başına para alıyorlar. 3-4 aydır bir şehri almayı becerememeleri iyiden iyiye "sırf para için zaman geçiriyorlar" yorumlarına sebep olmaya başladı.
ukrayna'nın harkiv oblastı'ının ve sumi oblastı'nın bitişiğinde bulunan rusya federasyonu'na bağlı belgorod oblastı'nın ısınmaya başladığı savaş. son günlerde ukrayna'nın buraya saldırıları olduğu söyleniyordu. bugün ise belgorod'daki havalimanının vurulduğu söyleniyor. tabii kimin vurduğu hakkında resmi bir açıklama görmedim henüz ama ukrayna'nın yaptığı düşünülüyor. böylelikle ukrayna savaşı rus topraklarına taşımaya kararlı görünüyor ama menzil kapasiteleri ancak sınırdaki belgorod'u vurmaya yetiyor. batı'nın daha uzun menzilli silahlar vermemesi durumunda daha uzaktaki şehirlere saldırı yapmaları zor ama belgorod'un ukrayna sınırında olması sebebiyle rusya'yı lojistik hattını biraz daha geriye çekmesine mecbur bırakabilirler. bu da rusya'nın işini zorlaştırır.
ancak belgorod'da daha garip şeyler de oldu. dün burada yeni askerlerin eğitimlerinin yapıldığı bir merkezde askerler arasında çatışma çıktı. rusya bu olayı "terör saldırısı" olarak tanımladı. gelen ilk bilgilere göre eğitim için gelen orta asya kökenli iki asker slav askerlerin üzerlerine ateş açtı, ve sonucunda kendileri de vuruldular. toplamda 20 civarı ölü olduğu söyleniyordu ama resmi açıklama 11 asker şeklinde geldi. reddit'te okuduğum yorumlara göre saldırıyı yapanlardan biri tacik.
israil'in ukrayna'ya hiçbir türlü silah yardımı yapmayacağını açıkladığı savaş. bazı ilginç gelişmeler oldu. muhtemelen kherson karışacak ama bunların anlamını ilerleyen günlerde daha net göreceğiz.
- rusya'ya daha yakın olan ülkelerden çin birkaç gün önce vatandaşlarına ukrayna'yı terk etme çağrısı yaptı. çin dışında, kazakistan, özbekistan ve mısır gibi ülkeler de geçen hafta vatandaşlarına ukrayna'yı terk etme çağrısı yapmıştı. yani savaşın başında bu çağrı anlamlıyken; savaş başlayalı 8 ay olmuşken, durup dururken niye bu çağrılar geldi anlaması zor.
- rusya'nın referandumla topraklarına kattığı dört bölgede sıkıyönetim ilan edildi.
- rusya federasyonu'nda bulunan Krasnodar, Belgorod, Bryansk, Voronezh, Kursk ve rostov ile birlikte 2014'te rusya'nın ilhak ettiği kırım'da orta seviye sıkıyönetim ilan edildi.
- rusya, kherson bölgesinden sivillerin tahliye edileceğini açıkladı. günde 10 bin sivilin tahliye edileceği belirtildi. bu durumu "rusya, sivilleri korumak için uzaklaştırıyor" olarak yorumlayan olduğu gibi "rusya sivilleri canlı kalkan yapıyor", "rusya sivilleri asimile edecek, zorla toplama kamplarına götürüyor" diye yorumlayanlar da oldu.
bu gelişmelerden savaşın kherson bölgesinde şiddetleneceğini tahmin etmek zor değil. ama benim beklentim yakın bir zaman içinde tamamen yeni cephe açmak için belarus'un savaşa girmesi (ya da mecbur kalması). ancak savaşın ortasında taraf değiştirirler mi orası bilinmez.
ukrayna'nın imajını "kara para aklama ülkesi" olmaktan kurtaran savaş. nedense kimse bu yönünü şimdilerde hatırlamıyor.
abd'nin nedense siyah-beyaz bir dünya görüşü var. bir yanda iyiler, bir yanda kötüler şeklinde. nedense kimse "neden? kötü-kötü savaşı olamaz mı?" demiyor.
ukrayna iyi gösteriliyor. neden? putin'e karşı savaştığı için.
halbuki hem ukrayna hem de rusya rezil ülkeler. olan da ne yazık ki her zamanki gibi garibana oluyor.