çok tanrılı dinlerin kültürüdür. şamanizm dünyada bulunan şeylerin ruhlarına tapınırken, paganizm bunları yöneten dünya üstü varlıklara tapar. temel ayrım bu soyutlama adımındadır ki aynı adımın bir sonraki basamağı tamamen soyut tek tanrıların dinleri olarak karşımıza çıkar.
eğer kişi bir fırtınayı dışarıda gezen şeytanlara bağlıyorsa, insan şamanist geleneğin etkisi altındadır lakin o fırtınanın, rüzgarın, havanın yönettiği şeyle beraber bulunan ruhuna gönderme yapar. eğer aynı kişi rüzgarı, rüzgar dışında kalan bir rüzgar tanrısının varlığına bağlarsa pagan olur.
paganist ya da şamanist ögelerin bulunması o inancı ve takipcisi olan kişiyi şamanist ya da politesit yapmaz. din kavramının evrimi bu tip geçişlerle olur. ölü ruhuna üstün muamelesi yapıp türbeye mum dikmenin şamanist bir gelenek olması gibi.
monoteistler pagan olamazlar ancak monoteist inaçların içine politeist ögeler oturabilir. pagan tanrılarının hristiyanlaşma sırasında şeytanlara, meleklere, azizlere dönüşerek monoteist dinin içine alınması gibi.