rönesans dönemi bilginleri, orta çağ latincesinden nefret ederlermiş. bu sebeple klasik latince'yi tekrar yürürlükte olan latince yapmak için epey uğraşmışlar. bu sebeple de ad fontes (köklere/kökenlere) akımı ortaya çıkmış. bu akım antik roma'yı yüceltip, roma yıkılınca ortaya çıkan orta çağ'ı yerden yere vurmaktaymış. bu sebeple de yeni latince'y ortaya çıkartmışlar.
ad fontes akımının getirdiği başka bir düşünce ise rönesans'ın avrupa'yı köklerine yeteri kadar döndürememesi olmuş. rönesans düşünürleri antik roma ve antik yunan dönemlerinin yeniden canlanacağını hayal ederlerken, böyle bir şeyin olmaması ve farklı bir avrupa medeniyetinin ortaya çıkması onları hayal kırıklığına uğratmış. tabii bu adamlar yenilikçi/restorasyoncu olduklarını düşünseler de, aslında irticai hareketlerin fitilini ateşlediklerinin farkında olmamışlar.
bu irticai hareketlerden birisi de hristiyanlıkta reform hareketleri. her ne kadar çoğu tarihçi bunları yenilikçi akımlar görse de, olay çok da öyle değil. yenilikçi adam neden "din özüne dönsün" der? yani aslında protestan hareketi katolik kilisesi'ne nazaran daha irticai ve köktenci olarak ortaya çıkmıştır. zira ad fontes akımı sebebiyle orta çağ dindarlığı, reformistler tarafından bozuk bir dindarlık olarak görülmüştür.
reform hareketlerinden sonra ortaya çıkan aydınlanma çağı da ad fontes'çiler gibi orta çağ'ı küçümsemiş ve orta çağ'a "inanç çağı" kendi çağlarına ise "akıl çağı" demişlerdir. aydınlanma çağı, antik roma'nın cumhuriyet dönemini yüceltmiş bu da yeni latince'nin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. mimaride de antik yunan ve roma mimarisi taklit edilmiştir. yeni latince de zaman içinde resmi belgelerde yerini fransızca'ya bırakmış ve latince yavaş yavaş devlet dairelerinden silinmeye başlamıştır.
mesih isa'nın çarmıhına asılan yaftada kullanılan üç dilden birisi olduğu için (ibranice, yunanca, latince) hristiyanlar açısından kutsal olmasa da önemli bir dildir.
tabii sadece yaftadan ötürü değil. bu yafta daha çok hristiyanlığın kurulu olduğu temeli gösteriyor bize.
ibranice, hristiyanlığın kökü olan yahudiliği ve dolayısıyla eski ahit'i işaret eder. eski ahit'in ilk bölümlerinden itibaren tanrı ve insan arasındaki bozulan ilişkinin bir gün mesih sayesinde onarılacağı peygamberliği vardır. yüzyıllar boyu yahudiler bu mesih'i beklemiştir. günümüzdeki yahudiler de, isa'nın mesihliğini kabul etmedikleri için, hala mesih'i bekliyor.
yunanca, bölgede hakim olan dildir. büyük iskender'in fetihleri sağolsun, japonya'ya kadar hellen kültürü yayılmıştır (japonya'ya hindistan üzerinden geçiyor). belki mesih'in de aramice ile bildiği bir dildir. eskiden insanlar kolayca dil öğrenebiliyormuş anladığım kadarıyla. ticaret epey etkili bu konuda.
latince ise akdeniz havzası ve avrupa'nın ortak dilidir.
aslında şöyle bakınca, insan "acaba mesih'in evrenselliğini mi sembolize ediyordu bu yafta?" diye düşünmeden edemiyor. ya da belki yeni ve iyi babil kulesi mesih'ti?
