bir zamanlar, tıpkı bölgedeki diğer uluslar gibi, aryan halkının yönetiminde olan topraklara sahip olan devlet.
ipek yolu önemini yitirene kadar, ekonomik açıdan hep refaha sahip olmuştur. lapis lazuli madenleri, roma ve çin'in pazar yeri olması falan derken ekonomisi epey canlıymış. bu sebeple zerdüştlük ve budizm için de önemli bir merkez olmuştur.
islam fetihleri sonrasında da kozmopolit yapısını hep korumuştur burası. sokaklarında budistlerin, zerdüştlerin, manicilerin, hristiyanların, yahudilerin bir arada gezebildiği belki de dünyadaki tek ülkedir (osmanlı'da budist ve manici olmadığını varsayıyorum).
ipek yolu önemini yitirince de burası da böyle saçma sapan bir hal almış.
şu anki halinden ise tamamen pakistan sorumludur. ama bu ülkenin geleceğini de çin halk cumhuriyeti yaratacak. çünkü çin'in sınırları artık -de jure olmasa da, de facto olarak- batıda gürbulak, kapıköy, esendere ve borualan sınır kapılarına dayanmış durumda.
yıllar önce katıldığım doğu asya ticareti konulu bir konferansta bir akp'li akademisyen tarafından çin'in hedefinin artık yeni bir ipek yolu yapmak olduğu söylendiği için çok dikkate almamıştım bu söylemi. "akp'liler savunuyorsa kesin saçma sapan bir projedir" demiştim. ama çin, hakikaten iyi çalışıyor bu konuda. adamı ciddiye almadığım için de, çok vizyonsuz olduğumu fark ettim.